Vì sao di dân nhiều nhưng lao động ở lại ĐBSCL vẫn thất nghiệp?

HGTV – Trong vòng 10 năm từ 2009 – 2019, ĐBSCL có đến 1,1 triệu người di cư khỏi vùng, lớn hơn dân số của một số tỉnh. Tuy nhiên, người bám trụ lại vùng đất này vẫn thất nghiệp. Đây là nghịch lý được phân tích trong Báo cáo kinh tế thường niên về ĐBSCL năm nay.

Nghịch lý ĐBSCL di dân nhiều nhưng người lao động ở lại vẫn thất nghiệp 

Năm qua, tỷ lệ thất nghiệp của ĐBSCL là 2,76%, chỉ đứng sau Đông Nam Bộ là 2,88%. Tỷ lệ thiếu việc làm ở ĐBSCL trong năm 2022 là 3,61%, cao nhất cả nước và chưa quay về mốc trước dịch bệnh. Tỷ lệ thất nghiệp và thiếu việc làm cao, nhất là nông thôn, trong độ tuổi 15 – 24 dẫn đến làn sóng di cư lao động trẻ của ĐBSCL.

Hai năm liên tục 2020 và 2021 bị ảnh hưởng của dịch COVID-19, hàng trăm ngàn người lao động trở về ĐBSCL. Nhưng hết dịch, người dân lại di chuyển đến các vùng khác tìm kiếm việc làm.

Theo Tiến sĩ Vũ Thành Tự Anh – Giám đốc Trường Chính sách công và quản lý Fulbright nhưng ngay khi di dân rồi thì với lực lượng còn lại vẫn thất nghiệp cao, vẫn thiếu công ăn việc làm. Thực trạng đó có nghĩa là chúng ta đang thiếu cơ hội nội sinh của nền kinh tế ĐBSCL.

Thể chế, quản trị và liên kết vùng ĐBSCL

Hạn chế về nguồn nhân lực là một trong những nguyên nhân kìm hãm sự phát triển của ĐBSCL. Điểm nghẽn ảnh hưởng đến phát triển vùng nằm ở thể chế, quản trị và liên kết vùng chưa được phát huy.

ĐBSCL đang được Chính phủ đầu tư hạ tầng để mở ra không gian phát triển mới. Đây là vùng đầu tiên cả nước được Chính phủ xây dựng quy hoạch tích hợp và thành lập Hội đồng điều phối vùng để triển khai các chương trình phát triển theo các nghị quyết của Trung ương.

Ông Phạm Tấn Công – Giám đốc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam tại sự kiện Lễ công bố Báo cáo Kinh tế Thường niên ĐBSCL năm 2023 với chủ đề: Các nút thắt thể chế, quản trị và liên kết vùng  

Ông Phạm Tấn Công – Giám đốc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho rằng chưa có sự kết nối trong quy hoạch từng tỉnh, thành phố với tổng thể vùng ở nhiều góc độ. Cơ chế quản trị tài nguyên phân mảnh, cơ chế điều phối vùng và giữa các tỉnh thành phố còn rời rạc, chưa tạo kết quả mong đợi.

“Ở góc độ điều thành thị trường, chuỗi giá trị còn bị chia cắt, các cụm ngành sản xuất lớn chưa hoàn chỉnh, thị trường tài chính tín dụng chưa thực sự phát huy để thúc đẩy, hỗ trợ cho các ngành chủ lực phát triển, quá trình nghiên cứu cho thấy đó những là điểm nghẽn về thể chế, quản trị và liên kết vùng. Quá trình này nếu không kịp thời không chỉ làm tiêu hao nguồn lực mà có thể còn làm giảm động lực của bộ máy, không khai thác được lợi thế giữa các địa phương, không nâng cao năng lực cạnh tranh của kinh tế vùng ĐBSCL nói riêng cũng như cho quốc gia nói chung.” – Ông Phạm Tấn Công – Giám đốc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam.

Báo cáo Kinh tế Thường niên ĐBSCL năm nay cho thấy: trong những năm trở lại đây, cơ cấu GRDP của vùng ĐBSCL gần như không có sự thay đổi. Sự chuyển dịch từ khu vực I sang khu vực II và III chỉ dao động trong khoảng 1-2 điểm phần trăm.

Vòng xoáy đi xuống về nguồn nhân lực vẫn đang tiếp diễn ở ĐBSCL. Số lượng và chất lượng lao động thấp làm suy giảm tính cạnh tranh của Vùng.

Sau một thời gian khá dài có mức PCI cao hơn mặt bằng chung thì đến năm 2022, PCI trung bình ĐBSCL thấp hơn so với cả nước. Nếu không có những nỗ lực cải thiện đúng mức, ĐBSCL vốn bất lợi sẽ càng trở nên thất thế trong nỗ lực thu hút đầu tư và phát triển doanh nghiệp.

Tăng trưởng đầu tư của vùng so với cả nước giảm từ 18,7% năm 2017 xuống còn 14,9% năm 2022.

Tiến sĩ Vũ Thành Tự Anh – Giám đốc Trường Chính sách công và quản lý Fulbright phân tích: Liên kết vùng là sự hợp tác để tạo lợi thế, khai thác tối đa tiềm lực kinh tế giữa các tỉnh, thành phố trong vùng, giữa ĐBSCL với Thành phố HCM và là cơ sở để thực hiện nhất quán các chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước.

Tiến sĩ Vũ Thành Tự Anh đưa ra 4 khuyến nghị như sửa đổi Luật Đất đai, tư duy mới về an ninh lương thực, tư duy mới về an ninh lương thực, quản trị và quản lý tài nguyên nước, thể chế quản trị và điều phối vùng.

“Khi nhìn vào tất cả cơ chế điều phối cho đến thời điểm này thì chỉ có quy hoạch vùng là thỏa mãn được 4 trong 6 điều kiện ở đây. Chúng tôi đề nghị sử dụng quy hoạch liên kết vùng là cơ sở pháp lý, là trung tâm điều phối các hoạt động liên kết vùng. Hình tượng so sánh ở đây là chúng ta cần một nhạc trưởng, chúng ta cần có sự điều phối và cần sự tận tâm với cơ chế điều phối này. Vậy hội đồng điều phối vùng sẽ là nhạc trưởng.” – Tiến sĩ Vũ Thành Tự Anh – Giám đốc Trường Chính sách công và quản lý Fulbright cho biết.

Hiện nay, 8 trong 13 tỉnh, thành ĐBSCL hoàn thành quy hoạch cấp tỉnh vì thế, vùng cần cơ chế hợp tác giữa các tỉnh để khai thác hiệu quả các nguồn lực, phát triển kinh tế – xã hội theo đúng hướng quy hoạch tích hợp được Thủ tướng phê duyệt. Có như thế, ĐBSCL mới có thể thành “điểm sáng” trong tăng trưởng và phát triển kinh tế, xã hội theo mục tiêu mà Nghị quyết 13 của Bộ Chính trị về phương hướng phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng ĐBSCL đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã đề ra./.

Thực hiện: Hoài Nhân